Verlichting
Bij mijn eerste zelfgemaakte gebouwtje heb ik nog (mini) gloeilampjes ingebouwd. Maar tegenwoordig gebruikt elke modelbouwer natuurlijk leds. En dan niet de klassieke 5mm leds maar de veel kleinere micro leds waar vaak al draadjes aan gesoldeerd zijn.
Gewone mini of micro leds
Je kunt deze leds natuurlijk kopen bij de elektronica-speciaalzaal of online. Maar ik haal de gewone, enkele leds altijd bij de Action. Je moet even een stuk jute touw weghalen, maar dan hou je een soort ladder van 40 leds over voor bijna niks. De voeding van de set zijn
2 batterijen van 1,5V. Het zijn dus gewoon 3V leds.
Voor de villa Kleiboer zijn voor de kamers allemaal verschillende 'armaturen' gemaakt. De meeste modelbouwers zullen dat niet direct doen voor hun huisjes. Maar de eerste twee voorbeelden hieronder kunnen natuurlijk ook buiten gebruikt worden, aan de gevel van een fabriek, in een open loods of als straatverlichting aan een paal.
Knip de LED los op de rode lijn en lijm hem: 1. in een 3mm ringetje, 2. in een halve kraal, 3. tussen korte verticale stukjes nylon visdraad, 4. in een uitgeboorde transparante kraal, 5. in een uitgeboorde pushpin waar een halve kraal onderop wordt geplakt, 6. samen met deze 'wijnbladeren' van Faller tot een 'Jugendstil' lamp. Of soldeer ze aan elkaar tot kroonluchters (7. en 8.). Let daarbij wel op, dat je alle pluspolen en alle minpolen goed aan elkaar soldeert, maar dat plus en min elkaar niet raken.
SMD RGB leds
SMD staat voor 'Surface Mounted Device' ofwel een led die op een klein printplaatje is gemonteerd. Eigenlijk gaat het om 3 leds, een rode, groene en blauwe (vandaar RGB), maar die zijn in één behuizing gecombineerd en zo klein dat ze met het blote oog niet te zien zijn. Door de helderheid van de drie kleuren in de SMD led te variëren, kun je alle kleuren van de regenboog maken. Branden de drie kleuren allemaal even fel, dan is het resultaat min of meer wit licht.
Een bekend voorbeeld zijn de lange led-strips. Maar er zijn ook losse SMD leds; zie foto. En die laatste zijn heel geschikt voor de binnenverlichting van huisjes (of rijtuigen!). Behalve leds zit er namelijk ook nog een micro-chip in de SMD behuizing, om de kleuren in te stellen. Door die kleuren snel te laten veranderen kan je het licht van de led laten lijken op b.v. een brand, een open haard of zelfs een spelende televisie.
MobaLedLib (MLL)
Bij led-strips gaat de bediening met een afstandsbediening of de mobiele telefoon. Maar daarmee kun je niet elke led van de strip apart aansturen. Hier brengt een Arduino, Raspberry pi of b.v. de ATtiny uitkomst. Deze microcontrollers zijn in feite kleine computertjes, die een code uitsturen die leesbaar is voor individuele leds.
Op de video hieronder zie je voorbeelden van lichteffecten zoals lassen en in kleur knipperende leds. Hier stuurt een Arduino een strip van SMD leds aan. Maar de leds kun je natuurlijk ook losknippen en dan met stukken draad ertussen over verschillende kamers of gebouwen verdelen.
Het besturen van de leds vraagt wel het nodige programmeerwerk. Maar dat hebben anderen gelukkig al voor ons gedaan. Er zijn online gratis kant en klare zogenaamde 'libraries' (bibliotheken) te vinden, waaruit je de benodigde commando's naar je Arduino of andere microcontroller kunt sturen. Met een beetje studie zijn die voor iedereen te gebruiken.
Een voorbeeld is de Open Source bibliotheek MobaLedLib (Modellbau Led Library) of kort MLL; zie https://wiki.mobaledlib.de/. Wij hebben deze library gebruikt voor de aansturing van de verlichting in de villa Kleiboer.
MLL is wel echt een Duitse ontwikkeling; dus vrijwel alle beschikbare informatie is in het Duits. Als je die taal niet goed machtig bent is dat lastig. Maar op het eveneens Duitse modelbouwplatform Stummiforum, waar MML'ers elkaar online ontmoeten, zitten ook Nederlanders die eventueel kunnen helpen. Daar is ook een klein deel van de MLL documentatie in het Nederlands te vinden.
Het voert te ver om hier alle ins en outs van MLL te beschrijven. Maar je kunt met een Arduino en MLL ondertussen veel meer doen dan alleen verlichting bedienen. Als je seinen hebt met leds kunnen die natuurlijk ook aangestuurd worden. En in plaats van leds kunnen ook motortjes bediend worden: voor een molen, een hijskraan, de deuren van loodsen of b.v. een draaischijf. Of een mp3-speler, om geluiden af te spelen op je station of in een fabriek. De mogelijkheden zijn bijna eindeloos. En er worden steeds ook weer nieuwe toepassingen bedacht.